جایگاه تحقیق و توسعه در اقتصاد ایران

به گزارش ماهنامه خبری تحلیلی فرا اقتصاد بین الملل، تحقیق و توسعه تحت عنوان R&D:Research and Development از موضوعات مهمی است که طی ده‌های اخیر مورد توجه کمپانی‌های کوچک و بزرگ در سراسر دنیا چه در عرصه تولید کالا و چه در عرصه ارائه خدمات قرار گرفته و نتایج مثبت و دستاوردهای مطلوب آن نیز حاکی از آن است که بهره گیری از تحقیق و توسعه می‌تواند سبب رشد و شکوفایی در سطح سازمان، منطقه، کشور و حتی در سطوح بین المللی شود.

تحقیق و توسعه به دلیل گستردگی موضوع، همواره به صورت ناشناخته و مبهم برای مدیران سازمانی مطرح است و متاسفانه هنوز ضرورت آن در دوران فعلی به آن صورت که باید و شاید، در ذهن‌های مدیران سازمانی ایجاد نشده است و هزینه کردن برای تحقیق و توسعه را به عنوان اتلاف می‌بینند؛ در صورتی که هزینه کردن در تحقیق و توسعه نه تنها اتلاف نیست بلکه سرمایه گذاری برای حال و آینده است.

متاسفانه بسیاری از بنگاه های اقتصادی تولیدی و خدماتی کشور هنوز دارای واحد تحقیق و توسعه نیستند و اصلا چنین واحدی در چارت سازمانی آن ها تعریف نشده است و آن‌هایی هم که این واحد را ایجاد کرده‌اند نتوانسته‌اند بهره چندانی از آن ببرند و دستاوردهای ضعیف این واحد باعث شده که واحد تحقیق و توسعه تبدیل شود به تبعیدگاه پرسنل ناکارمد. این موضوع ماهیت مثبت تحقیق و توسعه را نباید از بین ببرد و عدم دستاوردهای تحقیق و توسعه را نباید به موضوع تحقیق و توسعه ارتباط داد بلکه باید ریشه آن را در موضوعات دیگری از جمله: اشتباه تعریف کردن توسعه، عدم شفافیت در شرح وظایف واحد، انتظارات زود هنگام از واحد، عدم همکاری واحدهای دیگر با واحد تحقیق و توسعه، آموزش ندیدن پرسنل واحد R&D و نداشتن آگاهی از اینکه چطور باید کار خود را آغاز کنند و… جستجو کرد.

امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی در حوزه‌های مختلف، نیاز به ایجاد ساز و کارهایی به منظور بهره گیری موثر از دانش روز، به عنوان یکی از الزامات سازمان‌ها مطرح شده و در این راستا ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه و اتاق‌های فکر در دستور کار قرار بسیاری از سازمان‌های در ملی و سطح بین‌المللی گرفته است. نیاز به تحقیق و توسعه به منظور شناسایی هرچه بیشتر پتانسیل‌های موجود و رفع موانع از طریق هم‌افزایی بین واحدی، از موضوعات مهمی است که مدیران سازمان‌های نوین در نظر دارند با ایجاد واحدهای تخصصی R&D نسبت به آن اقدام نمایند. واحدهای تحقیق و توسعه با توجه به ماهیت هر سازمانی، وظیفه بسترسازی و هموار کردن مسیر دستیابی به دانش و بهره گیری از آن در راستای کاهش اتلاف‌های سازمانی و استفاده از ظرفیت‌های موجود است که از طریق جلسات دانش‌محور و تخصصی در قالب کمیته تحقیق و توسعه صورت می‌گیرد.

بسیاری از پرسنل سازمانی در سطوح مختلف، همچنان وظیفه تحقیق و توسعه را معطوف به محصول می‌دانند در صورتی وظایف اصلی و مهم‌تری که ‌میتوان به اشاره کردن عبارتند از آنالیز وضع موجود سازمان در صنعت، شناسایی فاصله سطح دانش و تکنولوژی سازمان، شناسایی فرصت‌ها و تهدید‌های فعلی و آینده، چگونگی دستیابی به بازارهای جدید و حفظ مشتریان فعلی و… .

در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، واحدهای تحقیق و توسعه نقش فراسازمانی مهمی دارند و می‌توانند صنعت کشور را به سوی رشد شاخص‌های اقتصادی سوق دهند و سهم بازار بیشتری را در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی کسب نمایند. محققان این حوزه باید بر شرایط موجود و حاکم بر کشور و کشورهای مقصد از نظر اقتصاد، فرهنگ، سلایق، قوانین و… به خوبی اشراف داشته باشند و بتوانند نقشه راه مناسبی با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف تدوین نمایند که در صورت محقق نشدن یک سناریو، فوراً سناریوی بعدی جایگزین شود. این واحدها با شناسایی دانش روز و جذب آن به داخل کشور، سطح نوآوری و تکنولوژی سازمان و صنعت را ارتقا می ‌دهند که همین موضوع سبب کیفیت بالاتر و رقابت پذیری خواهد شد که یکی از نتایج مثبت آن، رضایت بیشتر مشتریان بالفعل و بالقوه داخلی و خارجی خواهد بود و ارزآوری مناسبی برای کشور به ارمغان خواهد آورد.

به قلم: دکتر ملیکا ملک آرا – فعال اقتصادی و استراتژیست کسب و کار