مفاهیم و چالش‌های مدیریت زنجیره تأمین (Supply Chain Management) – علیرضا محمودی فرد

فرا اقتصاد بین الملل | مدیریت زنجیره تأمین (Supply Chain Management یا SCM) یک رویکرد یکپارچه برای مدیریت تمام مراحل مرتبط با تأمین، تولید و توزیع کالاها از تأمین‌کنندگان تا مشتریان نهایی است. هدف اصلی SCM بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها و افزایش رضایت مشتری است. این مفهوم در دهه‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته و به‌عنوان یک عامل کلیدی در موفقیت کسب‌وکارها شناخته می‌شود.

۱. تعریف مدیریت زنجیره تأمین

مدیریت زنجیره تأمین به فرآیند طراحی، برنامه‌ریزی، اجرا، کنترل و نظارت بر زنجیره تأمین و جریان کالاها، خدمات و اطلاعات از نقطه مبدا تا مصرف‌کننده نهایی اطلاق می‌شود (Mentzer et al., 2001)؛  SCMنه تنها به مدیریت موجودی و توزیع اشاره دارد، بلکه شامل مسائلی چون تأمین مواد اولیه، فرآیندهای تولید و توزیع است.

۲. اجزای کلیدی زنجیره تأمین

زنجیره تأمین شامل چندین جزء اصلی است که به‌طور مشترک برای دست‌یابی به یک هدف نهایی عمل می‌کنند:

۲.۱. تأمین‌کنندگان

تأمین‌کنندگان مواد اولیه و قطعات مورد نیاز برای تولید کالاها، از اولین حلقه‌های زنجیره تأمین هستند. انتخاب تأمین‌کنندگان مناسب و مدیریت روابط با آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

۲.۲. تولید

فرآیند تولید شامل تغییر مواد خام به محصولات قابل فروش است. این مرحله نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و کنترل کیفیت برای اطمینان از تولید کالاهای با کیفیت بالا است (Heizer & Render, 2017).

۲.۳. توزیع

توزیع شامل فرآیند انتقال محصولات از محل تولید به مشتریان نهایی است. این مرحله نیازمند مدیریت کارآمد حمل‌ونقل، انبارداری و همچنین انتخاب کانال‌های توزیع مناسب است.

۲.۴. مشتریان

مشتریان نه تنها مصرف‌کنندگان نهایی هستند، بلکه بازخورد آن‌ها می‌تواند به بهبود فرآیندها و کالاها کمک کند. درک نیازها و خواسته‌های مشتریان برای موفقیت در زنجیره تأمین حیاتی است (Kotler & Keller, 2021).

۳. مدیریت زنجیره تأمین یکپارچه

مدیریت زنجیره تأمین یکپارچه (Integrated Supply Chain Management) به هماهنگی و همکاری بین کلیه اجزای زنجیره تأمین اشاره دارد. این رویکرد می‌تواند شامل تبادل اطلاعات، تقسیم منابع و برنامه‌ریزی مشترک باشد. یکی از ابزارهای مهم در این زمینه، سیستم‌های اطلاعات زنجیره تأمین (SCM Information Systems) هستند که به تسهیل تبادل داده‌ها و اطلاعات کمک می‌کنند (LaLonde & Van, 1993).

۴. چالش‌ها و فرصت‌ها

۴.۱. چالش‌ها

مدیریت زنجیره تأمین با چالش‌های گسترده‌ای روبه‌رو است که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:

عدم اطمینان در تأمین: نوسانات در عرضه مواد اولیه می‌تواند بر زمان‌های تولید و توزیع تأثیر منفی بگذارد.

تغییرات بازار: تغییرات سریع در نیازها و ترجیحات مشتریان، تقاضا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و احتیاج به انعطاف‌پذیری در زنجیره تأمین را افزایش می‌دهد.

فناوری: به‌روزترین فناوری‌ها برای مدیریت زنجیره تأمین ضروری است، اما هزینه‌های آن می‌تواند بالا باشد (Chae, 2009).

۴.۲. فرصت‌ها

با وجود چالش‌ها، مدیریت زنجیره تأمین فرصت‌های زیادی نیز به همراه دارد:

کاهش هزینه‌ها: با بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش ضایعات، می‌توان هزینه‌های تولید و توزیع را کاهش داد.

بهبود کیفیت خدمات: مدیریت مؤثر زنجیره تأمین می‌تواند به ارائه خدمات بهتر به مشتریان کمک کند.

پایداری: توجه به عوامل زیست‌محیطی و اخلاقی در تأمین و تولید می‌تواند به ایجاد مزیت رقابتی کمک نماید (Seuring & Müller, 2008).

۵. نتیجه‌گیری

مدیریت زنجیره تأمین نه‌تنها به‌عنوان یک ابزار استراتژیک برای بهبود عملکرد کسب‌وکارها شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان یک عامل کلیدی برای افزایش رقابت‌پذیری و ایجاد ارزش برای مشتریان می‌باشد. با توجه به چالش‌ها و فرصت‌های موجود، کسب‌وکارها باید به‌طور مداوم به بهبود فرآیندهای خود پرداخته و از فناوری‌های نوین بهره‌برداری کنند.

گردآوری: علیرضا محمودی فرد – مشاور بازاریابی صادراتی در کشورها، در مرکز مشاوره کسب و کار و خدمات کارآفرینی و اشتغال پرتو مدیران خلیج فارس