روش‌های صرفه‌جویی در مصرف برق در دانشگاه‌ها – علیرضا محمودی فرد

فرا اقتصاد بین الملل | امروزه با توجه به کمبود منابع، بالا رفتن هزینه‌ها، اهمیت مدیریت انرژی، افزایش سطح فرهنگی جوامع و چالش‌های اقلیمی و زیستمحیطی، لزوم صرفه‌جویی در مصرف انرژی‌ها و من‌جمله برق، غیر قابل انکار است؛ یکی از اماکنی که انتظار می‌رود نسبت به مصرف انرژی و علی‌الخصوص برق، حساس، دقیق و جدی باشند، دانشگاه‌ها می‌باشند، که از افراد موثر در آن‌ها توقع این می‌رود که در بحث تامین انرژی، مصرف بهینه انرژی، پژوهش، فرهنگ‌سازی و اجرای درست دستورالعمل‌ها، عملکردی عالی از خود نشان دهند.

مقدمه

دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز آموزشی و پژوهشی بزرگ، مسئولیت قابل توجهی در مصرف انرژی دارند. با افزایش قیمت انرژی، کمبود منابع و نگرانی‌ها در زمینه تغییرات اقلیمی، ضروری است که دانشگاه‌ها به‌سوی روش‌های موثر صرفه‌جویی در مصرف برق حرکت کنند. در این یادداشت، به بررسی روش‌های مختلفی که می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف انرژی در دانشگاه‌ها کمک کند، پرداخته خواهد شد.

۱. بهبود سیستم‌های روشنایی

استفاده از سیستم‌های روشنایی کارآمد از جمله راهکارهای اصلی برای کاهش مصرف برق در دانشگاه‌ها است. جایگزینی لامپ‌های قدیمی با لامپ‌های LED می‌تواند مصرف انرژی را به میزان ، ۷۰-۸۰ درصد کاهش دهد (Energy Saving Trust, 2021)؛ همچنین، استفاده از سنسورهای حرکتی و نور برای خاموش کردن یا کاهش شدت نور در زمان‌های غیرضروری، می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف برق کمک کند (Morrison & Everitt, 2019).

۲. بهینه‌سازی سیستم‌های گرمایشی، تهویه و سرمایشی (HVAC)

سیستم‌های HVAC در دانشگاه‌ها نقش زیادی در مصرف انرژی دارند. انجام بررسی‌های سالانه و نگهداری منظم این سیستم‌ها می‌تواند به بهبود کارایی آن‌ها کمک کند؛ همچنین، استفاده از ترموستات‌های هوشمند و تنظیم دما بر اساس نیاز کاربران می‌تواند به کاهش مصرف برق منجر شود (U.S. Department of Energy, 2019).

۳. ارتقاء کارایی تجهیزات

دانشگاه‌ها می‌توانند با انتخاب تجهیزات و دستگاه‌های با کارایی انرژی بالا، مصرف برق را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. دستگاه‌های استاندارد با برچسب ستاره انرژی (ENERGY STAR)، مانند کامپیوترها، پرینترها و دستگاه‌های اداری، می‌توانند تا ۳۰ درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند (Sustainable Universities, 2018).

۴. تشویق به رفتارهای مصرف منطقی

آموزش و آگاهی دانشجویان و کارکنان درباره روش‌های صرفه‌جویی در انرژی می‌تواند تأثیر مثبتی بر رفتارهای مصرف آن‌ها داشته باشد. فرهنگ‌سازی همواره بهترین راهکار موثر و ماندگار برای استفاده درست از منابع است؛ برنامه‌های آموزشی، کارگاه‌ها و کمپین‌های آگاهی‌بخشی می‌تواند محیط دانشگاه را به‌سمت مصرف بهینه انرژی سوق دهد (World Wildlife Fund, 2020).

۵. مدیریت زمان استفاده از فضای آموزشی

مدیریت بهینه زمان‌ها و استفاده از فضاهای آموزشی در ساعات مختلف می‌تواند به کاهش مصرف انرژی کمک کند. برنامه‌ریزی صحیح برای برگزاری کلاس‌ها و استفاده بهینه از ساختمان‌ها می‌تواند فشار بر روی سیستم‌های HVAC و روشنایی را کاهش دهد (National Renewable Energy Laboratory, 2018). بسیاری از کلاس‌ها را می‌توان در زمان‌هایی برگزار کرد که نیاز به مصرف انرژی، پایین‌تر باشد و در این‌خصوص، بهینه‌سازی صورت گیرد؛ همچنین کلاس‌هایی که خالی هستند، تمامی سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی و الکترونیکی آن‌ها، قطع شود تا از هدررفت انرژی جلوگیری شود.

۶. نصب سیستم‌های مدیریت انرژی (EMS)

استفاده از سیستم‌های مدیریت انرژی در دانشگاه‌ها باعث می‌شود تا مصرف برق در زمان واقعی، نظارت شده و داده‌های مفیدی برای تصمیم‌گیری‌های بهینه فراهم شود. این سیستم‌ها قادرند الگوهای مصرف را شناسایی کرده و نقاط ضعف را هدف‌گذاری کنند (International Energy Agency, 2019).

۷. به‌کارگیری فناوری‌های تجدیدپذیر

نصب پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی و انواع سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر مناسب می‌تواند جزو راهکارهای مؤثر در کاهش وابستگی به برق شبکه و کاهش هزینه‌های انرژی در دانشگاه‌ها به شمار آید؛ حداقل درخصوص دانشگاه‌های دولتی که رشته‌های مهندسی در آن‌ها وجود دارد، انتظار می‌رود که خود اساتید و دانشجویان آنجا، توانایی خود را در بهینه‌سازی مصرف انرژی و تولید انرژی در صورت امکان، به‌کار گیرند. بر اساس تحقیقات، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند به نحو قابل توجهی هزینه‌های انرژی را کاهش دهد و دانشگاه‌ها را به‌سمت پایداری انرژی سوق دهد (National Renewable Energy Laboratory, 2020).

8. برگزاری کلاس‌ها به‌صورت مجازی (آنلاین و آفلاین)

امکان برگزاری مجازی کلاس‌ها، فرصت و نعمتی است که باید قدر دانسته شود؛ تمامی کشورهای توسعه‌یافته، بخش زیادی از کلاس‌ها، جلسات، آموزش‌ها و فعالیت‌های خود را به‌صورت دورکاری و در بستر مجازی برگزار می‌کنند و نتایج بسیار مناسبی را نیز دریافت می‌کنند؛ لازم است اهمیت و ارزش دورکاری و انجام مجازی فعالیت‌ها، بررسی و اجرا شود، تا اثرات فوق‌العاده و بی‌نظیر آن دیده شود؛ کلاس‌های اکثر دروس هر رشته‌ای را می‌توان به‌صورت کاملا مجازی برگزار نمود و از قابلیت‌ها، امکانات و مزایای آن که منجر به آموزش بهتر و عمیق‌تر و  جامع‌تر به دانشجو می‌شود، بهره برد. برای برگزاری مجازی کلاس‌ها، شاید تنها چیزی که نیاز باشد، یک سیستم کامپیوتری به همراه اینترنتش برای برگزارکننده و یک سیستم کامپیوتری یا موبایل به همراه اینترنتش برای مخاطب باشد؛ چنین چیزی هزینه‌ها را از هر لحاظ بسیار بسیار کاهش می‌دهد و از بروز معضلات جلوگیری می‌کند؛ با آموزش مجازی، دیگر نه نیاز است چند ساختمان و محیط آموزشی، روشنایی خاصی داشته باشند، نه سیستم سرمایشی و گرمایشی برای هر کلاس، هر اتاق، هر راهرو و هر ساختمان نیاز است، نه نیاز به نگهبان‌هایی برای حفاظت از اماکن است، نه نیاز به نیروهای خدماتی می‌باشد و نه بسیاری از موارد دیگر؛ بسیاری از کارمندانی که حضور آن‌ها عملا ارزشمند نیست، نیازی به حضورشان نیست؛ هزینه‌ی رفت و آمد برای دانشجویان، اساتید و کارمندان وجود ندارد؛ هزینه‌ی خورد و خوراک بیرون از منزل و همچنین تهیه پوشش مناسب برای محل آموزشی، وجود ندارد؛ معضلاتی که در مسیر برای هر یک از افراد ممکن است اتفاق بیفتد، رخ نمی‌دهد؛ و من‌حیث‌المجموع، در مصرف آب، برق، گاز، منابع مالی، منابع انسانی و سایر منابع، بسیار صرفه‌جویی می‌شود و کشور نیز از چند جهت به نتایج بسیار بهتری می‌رسد؛ تجربه‌ی کشورهای توسعه‌یافته و موفق نشان می‌دهد که روند پیشرفت علمی، آموزشی و پژوهشی با دورکاری و انجام فعالیت‌های مجازی، بسیار تسریع می‌شود؛ هر جایی هم که از این قابلیت‌ها، پلتفرم‌ها، فرصت‌ها و نعمات استفاده نمی‌کند، عقب افتاده و توان رقابت را از دست خواهد داد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

در نهایت، صرفه‌جویی در مصرف برق، تامین انرژی و استفاده از منابع دیگر در دانشگاه‌ها، نیازمند یک رویکرد جامع و مشارکتی و عزم راسخ و جدی است. با اجرای روش‌های مذکور، دانشگاه‌ها می‌توانند در کاهش هزینه‌های انرژی و کمک به حفظ محیط زیست و نگهداشت منابع کشور خود، نقشی کلیدی ایفا کنند؛ برای دست‌یابی به چنین نتایجی، حمایت و دستورالعمل از مراجع ذی‌صلاح همچون وزارت علوم و وزارت بهداشت نیز لازم است.

با قلم: استاد علیرضا محمودی فرد – مدرس دانشگاه‌ها، محقق حیطه بهینه‌سازی و مدیریت انرژی و مشاور ارشد مدیر در امور توسعه و مدیریت منابع در کانون تحقیق و توسعه واحدهای تولیدی، تجاری و خدماتی