شهروند الکترونیک – علیرضا محمودی فرد

پایگاه فرا اقتصاد بین الملل | شهروند الکترونیک (E-Citizen) به مفهوم استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) توسط شهروندان برای دسترسی به خدمات دولتی، مشارکت در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی خود اشاره دارد. این پدیده به‌دنبال گسترش دولت الکترونیک و استفاده روزافزون از اینترنت و فناوری‌های دیجیتال در جوامع مدرن به‌وجود آمده است (Anttiroiko, 2016).

تعریف و ابعاد شهروند الکترونیک

شهروند الکترونیک شامل ابعاد مختلفی است که به شرح زیر است:

دسترسی به اطلاعات: شهروندان باید به اطلاعات مربوط به خدمات، سیاست‌ها و قوانین دسترسی داشته باشند.

مشارکت آنلاین: امکان مشارکت در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی از طریق پلتفرم‌های آنلاین، شامل رأی‌گیری الکترونیکی و مشارکت در نظرسنجی‌ها.

استفاده از خدمات دولتی: شهروندان باید قادر به استفاده از خدمات دولتی الکترونیکی مانند ثبت‌نام، پرداخت مالیات و دسترسی به خدمات بهداشتی باشند (Dada, 2006).

آگاهی و آموزش دیجیتال: شهروندان باید دانش و مهارت‌های لازم برای استفاده از فناوری‌های دیجیتال را داشته باشند.

مزایای شهروند الکترونیک

شهروند الکترونیک مزایای متعددی دارد:

افزایش دسترسی: ارائه خدمات به‌صورت آنلاین به شهروندان این امکان را می‌دهد که از هر نقطه‌ای به خدمات دولتی دسترسی داشته باشند (Morrison & Muir, 2020).

بهبود شفافیت و پاسخگویی: با دسترسی به اطلاعات و احتمال مشارکت در فرآیندهای دولتی، شهروندان می‌توانند نظارت بیشتری بر عملکرد دولت داشته باشند (Sæbø et al., 2011).

کاهش هزینه و زمان: خدمات الکترونیکی معمولاً سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر از خدمات حضوری هستند، که می‌تواند به بهبود تجربه شهروندان کمک کند.

چالش‌ها و موانع

با وجود مزایای قابل توجه، شهروند الکترونیک همچنین با چالش‌هایی مواجه است:

شکاف دیجیتال: عدم دسترسی به فناوری‌های دیجیتال در برخی اقشار جامعه می‌تواند منجر به ایجاد نابرابری در دسترسی به خدمات شود (Helsper & Reisdorf, 2016).

مسائل امنیتی و حریم خصوصی: نگرانی‌های مربوط به امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی در استفاده از خدمات آنلاین می‌تواند مانع از مشارکت شهروندان شود (West, 2004).

عدم آگاهی و مهارت‌های دیجیتال: بسیاری از شهروندان ممکن است با استفاده از خدمات آنلاین آشنا نباشند و نیاز به آموزش‌های بیشتری دارند.

استراتژی‌ها برای تقویت شهروند الکترونیک

برای تقویت شهروند الکترونیک، می‌توان به استراتژی‌های زیر اشاره کرد:

آموزش دیجیتال: برنامه‌های آموزشی باید در جهت افزایش مهارت‌های دیجیتال و آشنایی شهروندان با خدمات آنلاین اجرا شوند.

توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات: فراهم کردن زیرساخت‌های لازم مانند اینترنت پرسرعت برای تمامی اقشار جامعه.

تضمین امنیت و حریم خصوصی: دولت‌ها باید بر روی راه‌حل‌های امنیتی سرمایه‌گذاری کنند تا اعتماد شهروندان را جلب کنند.

مشارکت فعال: طراحی پلتفرم‌هایی که مشارکت عمومی در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی را تسهیل کند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

شهروند الکترونیک نه تنها به بهبود کیفیت خدمات دولتی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به ارتقاء مشارکت اجتماعی و سیاسی شهروندان منجر شود. با این حال، برای دست‌یابی به این اهداف، توجه به چالش‌ها و توسعه راه‌حل‌های عملی ضروری است. سرمایه‌گذاری در آموزش، زیرساخت‌ها و امنیت می‌تواند به تحقق شهروند الکترونیک در جوامع مدرن کمک کند.

تنظیم: علیرضا محمودی فرد – سردبیر رسانه کلام ماندگار و تحلیل‌گر رفتار اجتماعی