تولید به‌هنگام (Just-In-Time Production) – علیرضا محمودی فرد

گزارش فرا اقتصاد بین الملل / تولید به‌هنگام (Just-In-Time Production یا JIT) یک استراتژی مدیریتی در تولید است که هدف آن کاهش ضایعات و افزایش کارایی با تولید کالا فقط در زمان لازم و به میزان لازم است. این رویکرد، به‌خصوص در صنایع تولیدی و به ویژه در صنعت خودروسازی، شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

1. تعریف تولید به‌هنگام

تولید به‌هنگام مفهومی است که نخستین بار توسط سیستم تولید تویوتا (Toyota Production System) معرفی شد. اساس این سیستم مدیریتی، به حداقل رساندن موجودی و ایجاد یک رویکرد کشش (pull system) به‌جای رویکرد فشار (push system) است؛ به‌عبارت دیگر، تولید فقط زمانی انجام می‌شود که سفارش یا نیازی به محصول وجود دارد (Ohno, 1988).

2. مزایای تولید به‌هنگام

مزایای JIT شامل موارد زیر است:

کاهش موجودی: با تولید به‌هنگام، نیاز به نگهداری موجودی، کمتر می‌شود که به کاهش هزینه‌های انبارداری و فضای مورد نیاز برای ذخیره‌سازی کمک می‌کند (Monden, 2011).

بهبود کیفیت: با تمرکز بر تولید کم‌حجم و به‌موقع، فرصتی برای بررسی کیفیت در هر مرحله از فرآیند تولید فراهم می‌شود؛ این امر به شناسایی سریع مشکلات و رفع آن‌ها کمک می‌کند (Womack & Jones, 1996).

افزایش انعطاف‌پذیری: تولید به‌هنگام به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که به تغییرات سریع در تقاضا پاسخ دهند و تولید را به‌صورت منعطف و مطابق با نیاز مشتریان تنظیم کنند (Slack et al., 2016).

کاهش ضایعات: با کاهش مراحل اضافی و ناپیوسته در فرآیند تولید، JIT به حداقل رساندن ضایعات (Waste) کمک می‌کند که یکی از اصول اساسی فلسفه تولید ناب (Lean Manufacturing) است (Ohno, 1988).

3. چالش‌های تولید به‌هنگام

اگرچه JIT دارای مزایای زیادی است، ولی همچنین چالش‌هایی نیز دارد:

افزایش وابستگی به تأمین‌کنندگان: در سیستم JIT، نیاز به تأمین‌کنندگان قابل اعتماد و سریع وجود دارد. هرگونه تأخیر یا مشکلی در تأمین کالا می‌تواند به تعطیلی خطوط تولید منجر شود (Speckhard & Dushnitsky, 2004).

نیاز به کنترل دقیق: تولید به‌هنگام نیازمند برنامه‌ریزی و کنترل دقیق است. هرگونه خطا در این فرآیند می‌تواند تأثیرات جدی بر روی کل عملیات تولید داشته باشد (Hopp & Spearman, 2008).

محدودیت در پیش‌بینی تقاضا: پیش‌بینی نادرست تقاضا می‌تواند منجر به کمبود یا مازاد محصول شود که خود مشکلات جدیدی ایجاد می‌کند (Cachon & Terwiesch, 2006).

4. کاربردهای تولید به‌هنگام

تولید به‌هنگام در صنایع مختلف به‌خصوص صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شرکت‌هایی مانند تویوتا، نیسان و هوندا به‌دلیل پیاده‌سازی موفق JIT، توانسته‌اند به مزایای قابل توجهی در کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت دست یابند (Liker, 2004)؛ همچنین، دیگر صنایع مانند الکترونیک، مبلمان و تولید پوشاک نیز به‌تدریج از این روش بهره‌برداری می‌کنند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

تولید به‌هنگام یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها در مدیریت تولید مدرن است که با کاهش ضایعات، بهبود کیفیت و افزایش انعطاف‌پذیری، می‌تواند به موفقیت سازمان‌ها کمک کند. اگرچه چالش‌هایی نیز در راستای پیاده‌سازی این سیستم وجود دارد، اما با مدیریت مناسب و انتخاب تأمین‌کنندگان قابل اعتماد، می‌توان به نتایج مثبت دست یافت. این رویکرد، نیازمند فرهنگ سازمانی قوی و ارتباطات مؤثر بین تمام بخش‌های سازمان و تأمین‌کنندگان است.

تبیین: علیرضا محمودی فرد – مشاور رئیس در امور تجارت و بازرگانی بین‌الملل مرکز خدمات مشاوره‌ای مدیریت و امور بازرگانی سپهر تجارت ایرانیان