تمرکزی بر نظریه اختیارگرایی – علیرضا محمودی فرد

بر طبق گزارش فرا اقتصاد بین الملل، نظریات اخلاقی متعددی ارائه شده‌اند که یکی از نظریات مشهور، نظریه اختیارگرایی است.

مقدمه

نظریه اختیارگرایی (Libertarianism) به‌عنوان یک فلسفه سیاسی و اجتماعی، بر مبنای اصول آزادی فردی، مالکیت خصوصی و مفهوم حداقل مداخله دولت بنا شده است. این نظریه به‌دنبال تحقق آزادی‌های فردی و توسعه جامعه بدون دخالت‌گری دولت است. انتخاب‌های آزاد افراد و حق مالکیت بر منابع خود، از ارکان اساسی این نظریه به شمار می‌روند.

تاریخچه

نظریه اختیارگرایی ریشه در اندیشه‌های فلسفی دوران روشنگری دارد و به‌طور خاص از کارهای فیلسوفانی نظیر جان لاک، توماس هابز و جان استوارت میل، تأثیر گرفته است.

جان لاک، به‌ویژه بر مفهوم حق طبیعی و مالکیت تأکید کرد و این مفاهیم به‌عنوان اصول بنیادین نظریه اختیارگرایی مورد استفاده قرار گرفتند. در قرن بیستم، نظریه‌پردازانی چون فردریک هایک و میلتون فریدمن به ترویج این اندیشه در زمینه اقتصادی و سیاست عمومی پرداختند (Friedman, 1962).

اصول نظریه اختیارگرایی

آزادی فردی: یکی از اصل‌های کلیدی اختیارگرایی، تأکید بر آزادی‌های فردی است؛ این آزادی شامل انتخاب‌های شخصی در زندگی خصوصی، اقتصادی و اجتماعی بدون مداخله دولت است (Nozick, 1974)

حق مالکیت: اختیارگرایی به‌شدت بر حق مالکیت تأکید می‌کند؛ بر اساس این اصول، مردم حق دارند که بر اموال و منابع خود کنترل داشته باشند و در استفاده از آن‌ها آزاد باشند (Locke, 1689).

حداقل دولت: بر اساس نظریه اختیارگرایی، دولت باید به حداقل مداخله در زندگی افراد محدود شود. نقش دولت تنها در حفاظت از حقوق فردی و تأمین امنیت تعریف می‌شود و از هر گونه مداخله در امور اقتصادی و اجتماعی جلوگیری می‌شود (Hayek, 1944).

انتقادات

نظریه اختیارگرایی، با انتقادات متعددی روبه‌رو است؛ یکی از انتقاد‌ها، عدم توجه به نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی است. منتقدان بر این باورند که آزادی کامل می‌تواند منجر به تأسیس نابرابری‌های عمیق و عدم عدالت اجتماعی شود (Rawls, 1971)؛ همچنین، انتقادات دیگری نیز بر این نظریه مطرح می‌شود که شامل پیچیدگی‌های عملیاتی حداقل دولت و مشکلات احتمالی در نهادهای اقتصادی و اجتماعی است (Piketty, 2014).

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

نظریه اختیارگرایی به‌عنوان یک الگوی قدرتمند در فلسفه سیاسی، بر اصول آزادی فردی، حق مالکیت و حداقل مداخله دولت تأکید می‌کند. اگرچه این نظریه با چالش‌ها و انتقادات گوناگونی مواجه است، اما همچنان تأثیر قابل توجهی بر تفکرات سیاسی و اقتصادی معاصر دارد. در حالی که این نظریه به انحای مختلف در جوامع مختلف پیاده‌سازی شده است، بحث و بررسی در زمینه سیاست‌گذاری‌ها و تبعات اجتماعی آن همچنان ادامه دارد.

با تنظیم: علیرضا محمودی فرد – سردبیر پایگاه خبری تحلیلی کلام قلم