مفهوم، اهمیت و کاربردهای پوکایوکه – علیرضا محمودی فرد

فرا اقتصاد بین الملل | پوکایوکه (Poka-Yoke) یک استراتژی مدیریتی است که به‌منظور پیشگیری از خطاها و اشتباهات انسانی در فرآیندهای تولید و خدمات طراحی شده است. این روش که از زبان ژاپنی به معنای “اشتباه را از بین بردن” می‌باشد، به‌عنوان یک ابزار کلیدی در سیستم‌های کیفیت و بهبود مستمر در تولیدات و خدمات مطرح است.

مفهوم پوکایوکه

پوکایوکه به به‌وجود آوردن سازوکارهایی گفته می‌شود که می‌توانند خطا یا برداشت نادرست انسان‌ها را شناسایی و در صورت امکان جلوگیری نمایند. این مفهوم به‌ویژه در سیستم‌های تولیدی و خدماتی برای جلوگیری از خرابی‌ها و اختلالات استفاده می‌شود. پوکایوکه می‌تواند در طراحی محصول، طراحی فرآیند یا در مرحله‌های مختلف تولید و خدمات وارد عمل شود (Gyrna, 2001).

اهمیت پوکایوکه

کاهش خطاها و هزینه‌ها: با استفاده از پوکایوکه، شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های ناشی از اشتباهات انسانی را کاهش دهند. قرار دادن مکانیزم‌هایی برای شناسایی و جلوگیری از خطاها می‌تواند به صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های اصلاحی کمک کند (Ishikawa, 1985).

بهبود کیفیت: پوکایوکه می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات و خدمات کمک کند. زمانی که خطاها به حداقل برسند، کیفیت کلی محصولات و خدمات نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه رضایت مشتریان بهبود پیدا می‌کند (Shingo, 1986).

تسهیل آموزش کارکنان: با پیاده‌سازی روش‌های پوکایوکه، کارکنان کمتر در معرض اشتباهات قرار می‌گیرند و این می‌تواند فرآیند آموزش آن‌ها را ساده‌تر نماید Klefsjö & Bergman, 2003)).

کاربردهای پوکایوکه

۱. در صنعت تولید

در صنعت تولید، پوکایوکه معمولاً در مراحل مختلف تولید شامل طراحی قالب، نصب قطعات و مونتاژ مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در خطوط تولید خودرو، ابزارهای مکانیکی می‌توانند به‌طور خودکار شناسایی کنند که قطعه ای به‌درستی نصب شده است یا خیر (Shingo, 1986).

۲. در خدمات

پوکایوکه می‌تواند در بخش خدمات نیز مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال، در یک رستوران، می‌توان از سیستمی استفاده کرد که بررسی کند آیا تمام مواد اولیه لازم برای تهیه یک غذا قابل دسترسی هستند یا نه. این کار می‌تواند از بروز اشتباهات در تهیه غذا جلوگیری کند (Sunder, 2015).

۳. طراحی محصولات

هنگام طراحی محصولات، می‌توان با در نظر گرفتن پوکایوکه، اقداماتی صورت داد که از احتمال استفاده نادرست یا اشتباهات در استفاده از محصول جلوگیری شود. به‌عنوان نمونه، طراحی بسته‌بندی‌ها به‌گونه‌ای که باز کردن آن‌ها نیاز به ابزار خاصی نداشته باشد و علاوه‌بر آن، به سادگی قابل باز شدن باشد (Meyer & Frow, 2014).

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

پوکایوکه به‌عنوان یک مفهوم کلیدی در بهبود کیفیت و کارایی در فرآیندهای تولید و خدمات اهمیت بالایی دارد. با شناسایی و اجرای تکنیک‌های پوکایوکه، سازمان‌ها می‌توانند نه تنها هزینه‌های خود را کاهش دهند، بلکه موجب افزایش کیفیت و رضایت مشتریان نیز شوند. در دنیای امروزی که رقابت‌های تنگاتنگی وجود دارد، اجرای استراتژی‌های پوکایوکه می‌تواند به‌عنوان یک مزیت رقابتی محسوب شود.

گردآوری: علیرضا محمودی فرد – مشاور مدیرعامل در امور فناوری اطلاعات و ارتباطات شرکت فناوری و مهندسی پرتو صنعت طلایی