روند افزایش زلزله‌ها در جهان: عوامل، تأثیرات و پیش‌بینی‌ها – علیرضا محمودی فرد

طبق گزارش فرا اقتصاد بین الملل، زلزله‌های شدید جزو ویرانگرترین بلایای طبیعی هستند که ممکن است چالش‌های زیادی را برای هر کشوری ایجاد کنند.

مقدمه

زمین‌لرزه‌ها از جمله پدیده‌های طبیعی هستند که همواره همراه با زندگی انسان‌ها بوده و تأثیرات عمیق و گاهی تخریب‌کننده‌ای بر جوامع و محیط زیست دارند. با افزایش جمعیت و توسعه زیرساخت‌ها، تأثیرات زلزله‌ها نیز بیشتر احساس می‌شود. در این یادداشت، به بررسی روند افزایش زلزله‌ها در جهان، عوامل مؤثر و پیش‌بینی‌های آینده پرداخته خواهد شد.

روند افزایش زلزله‌ها

بر اساس داده‌های مرکز زلزله‌شناسی ایالات متحده (USGS) تعداد زلزله‌های ثبت‌شده در دهه‌های اخیر به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. در حالی که در سال ۱۹۹۰، حدود ۶,۰۰۰ زلزله با ریشتر ۵.۰ یا بیشتر ثبت گردیده، این رقم در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۶,۰۰۰ رسید (USGS, 2021).

افزایش جمعیت و فعالیت‌های انسانی: افزایش جمعیت و فعالیت‌های انسانی نظیر استخراج منابع معدنی، سدسازی و افزایش شهرنشینی به بروز زلزله‌های کوچک و متوسط منجر شده است. به‌عنوان مثال، فعالیت‌های استخراج نفت و گاز در برخی مناطق به‌دلیل فرونشست زمین و زلزله‌های ناشی از آن شناسایی شده‌اند (Ingraham & Weingarten, 2018).

تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های زمین‌شناسی: اگرچه به‌طور مستقیم نمی‌توان گفت که تغییرات اقلیمی باعث افزایش زلزله‌ها می‌شود، اما می‌توان گفت که تغییرات در وزن یخ‌ها و الگوهای بارندگی می‌تواند تأثیراتی بر روی فشارهای زمین و فعالیت‌های زمین‌شناسی داشته باشد (Foulger et al., 2018).

عوامل مؤثر

فعالیت‌های انسانی: فعالیت‌هایی مانند هیدرولیک شکنی (Fracking) و استخراج آب زیرزمینی می‌توانند فشار در پوسته زمین را تغییر دهند و منجر به زلزله‌های ناشی از انسان شوند (Ellsworth, 2013).

فعالیت‌های آتشفشانی: وقوع زلزله در نواحی آتشفشانی می‌تواند به‌دلیل تغییرات فشار و فعالیت‌های تکتونیکی ایجاد شود (Smith et al., 2018).

تغییرات ساختاری در کره زمین: تغییرات در صفحات تکتونیکی، جابجایی‌ها و فعال‌سازی نواحی قبلاً غیر فعال می‌توانند به بروز زلزله‌ها منجر شوند (Beck & Kaus, 2018).

تأثیرات زلزله‌ها

زلزله‌ها تأثیرات مخربی بر روی جوامع انسانی و محیط زیست دارند، شامل:

تلفات انسانی و اقتصادی: زلزله‌ها می‌توانند منجر به تلفات جانی و مالی بالا شوند. به‌عنوان مثال، زلزله ۲۰۱۰ هائیتی بیش از ۲۰۰,۰۰۰ نفر را کشت و هزینه‌های اقتصادی آن بالغ بر ۱۴ میلیارد دلار برآورد شد (International Federation of Red Cross & Red Crescent Societies, 2010).

تخریب زیرساخت‌ها: زلزله‌ها می‌توانند به‌طور قابل توجهی زیرساخت‌های حیاتی مانند بیمارستان‌ها، مدارس و جاده‌ها را آسیب‌پذیر کنند و به تحمیل بار سنگین بر روی خدمات عمومی منجر شوند (Kahn, 2011).

پیش‌بینی‌های آینده

با توجه به روند افزایش زلزله‌ها، نیاز به پیش‌بینی و آمادگی برای رویارویی با این پدیده‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش‌ها مواردی را نشان می‌دهند:

افزایش دقت پیش‌بینی‌ها: استفاده از مدل‌های پیشرفته تحلیلی و داده‌های بزرگ می‌تواند به کارشناسان کمک کند تا الگوهای زلزله را بهتر شناسایی کرده و پیش‌بینی‌های دقیق‌تری ارائه دهند (Zhang et al., 2019).

تقویت زیرساخت‌ها: جوامع باید به تقویت زیرساخت‌های خود و بهبود برنامه‌های آمادگی در برابر زلزله توجه ویژه‌ای داشته باشند، از جمله آموزش عمومی و طراحی ساختمان‌های مقاوم (FEMA, 2018).

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

روند افزایش تعداد زلزله‌ها در جهان به‌دلیل عوامل طبیعی و انسانی، نشان‌دهنده نیاز به توجه بیشتر به ایمنی و پیش‌بینی‌های زلزله در جوامع است. تحقیقات بیشتری لازم است تا عوامل مؤثر در این روند شناسایی و مدیریت شوند.

با تنظیم: علیرضا محمودی فرد – مشاور رئیس در امور تجارت و بازرگانی بین‌الملل مرکز خدمات مشاوره‌ای مدیریت و امور بازرگانی سپهر تجارت ایرانیان