بررسی علمی رابطه استرس با مشکلات گوارشی – علیرضا محمودی فرد

رسانه فرا اقتصاد بین الملل | استرس یکی از موثرترین موارد مربوط به مشکلات گوارشی است.

1. مقدمه

استرس به‌عنوان یک واکنش طبیعی بدن به چالش‌ها و فشارهای زندگی روزمره، شناخته می‌شود. این حالت، سیستم‌های مختلف بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و یکی از زمینه‌های تأثیرگذار بر سلامت عمومی، سیستم گوارشی است. در این یادداشت، به بررسی رابطه میان استرس و مشکلات گوارشی، از جمله سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، زخم‌های گوارشی و دیگر اختلالات گوارشی پرداخته می‌شود.

2. تأثیر استرس بر سیستم گوارشی

۲.۱. تغییرات فیزیولوژیکی

استرس می‌تواند باعث برانگیختن سیستم عصبی سمپاتیک و ترشح هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول شود. این تغییرات می‌توانند منجر به تغییر در فعالیت دستگاه گوارش شوند، از جمله افزایش انقباضات روده‌ای یا کاهش حرکات روده (Miller & Dantzer, 2009)؛ این تغییرات ممکن است به بروز درد و ناراحتی گوارشی منجر شوند.

۲.۲. تأثیر بر میکروبیوم روده

تحقیقات اخیر نشان داده است که استرس می‌تواند ترکیب میکروبیوم روده را تغییر دهد. این تغییرات میکروبی می‌تواند به بروز مشکلات گوارشی و اختلالات هضمی مانند اسهال یا یبوست منجر شود (Sánchez et al., 2018)؛ کاهش تنوع میکروبی در روده به رابطه مستقیمی با علائم گوارشی اشاره دارد.

3. اختلالات گوارشی مرتبط با استرس

۳.۱. سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)

سندروم روده تحریک‌پذیر یکی از شایع‌ترین اختلالات گوارشی است که با علائمی نظیر درد شکم، نفخ و اختلال در عادات روده (اسهال یا یبوست) مشخص می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که استرس روانی می‌تواند به تشدید و بروز علائم IBS کمک کند (Drossman et al., 2003)؛ در واقع، ۵۰-۹۰ درصد از بیماران مبتلا به IBS گزارش می‌کنند که استرس بر شدت علائم آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

۳.۲. زخم‌های گوارشی

استرس به‌عنوان یک عامل خطر برای بروز زخم‌های گوارشی شناخته شده است. این وضعیت به‌دلیل تأثیر استرس بر تولید اسید معده و همچنین کاهش سطح ایمنی بدن ممکن است به توسعه زخم‌های معده منجر شود (Frobenius et al., 2020)؛ مطالعات نشان می‌دهند که استرس به تنهایی نمی‌تواند عامل ایجاد زخم باشد، اما می‌تواند به عوامل دیگر مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری کمک کند.

4. مکانیسم‌های بیولوژیکی

استرس مزمن می‌تواند موجب التهاب در دستگاه گوارش شود. هورمون‌های استرس، مانند کورتیزول، ممکن است تولید سیتوکین‌های التهابی را افزایش دهند که به بروز اختلالات گوارشی نظیر کولیت اولسراتیو و بیماری کرون منجر می‌شود (Berk et al., 2013)؛ همچنین، استرس می‌تواند به اختلال در مکانیسم‌های ایمنی سیستم گوارش منجر شود و خطر عفونت‌های روده‌ای را افزایش دهد.

5. راهکارهای مقابله

۵.۱. روش‌های مدیریت استرس

مدیریت مؤثر استرس می‌تواند به کاهش علائم گوارشی کمک کند. تکنیک‌های مختلفی از جمله مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی ممکن است به بهبود کیفیت زندگی مرضای دارای مشکلات گوارشی کمک کنند (Creswell, 2017).

۵.۲. مداخلات تغذیه‌ای

تغییر در رژیم غذایی نیز می‌تواند به بهبود علائم ناشی از استرس کمک کند. غذاهای غنی از فیبر و پروبیوتیک‌ها ممکن است به کاهش التهاب و بهبود ترکیب میکروبیوم روده کمک کنند (Gibson et al., 2017).

6. نتیجه‌گیری

با توجه به اینکه استرس تأثیر قابل توجهی بر مشکلات گوارشی دارد، شناسایی و مدیریت استرس می‌تواند به بهبود علائم و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلالات گوارشی کمک کند؛ مخصوصا در شرایطی مانند IBS و زخم‌های گوارشی، کنترل استرس به‌عنوان یک جزء کلیدی از برنامه درمانی در نظر گرفته شود.

گردآوری: علیرضا محمودی فرد – مدرس فیزیولوژی در دانشگاه و استاد راهنمای پروژه‌های کارشناسی رشته مهندسی پزشکی