نرخ بازگشت سرمایه در پروژه‌های اقتصادی – علیرضا محمودی فرد

طبق گزارش فرا اقتصاد بین‌الملل، اهمیت سرمایه‌گذاری، در پروژه‌های اقتصادی، بر هیچ‌کسی پوشیده نیست؛ سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی، منبع مالی اولیه برای کار است؛ طبعا هر پروژه‌ای برای اجرا، نیاز به منابع مختلف و علی‌الخصوص منابع مالی دارد؛ هر سرمایه‌گذاری هم در جستجوی نرخ مناسبی برای سرمایه‌گذاری خود است؛ بدیهی است که این نرخ مناسب برای سرمایه‌گذار، نرخی بزرگ‌تر و یا حداقل مساوی با نرخ بانک یا همان نرخ بهره است؛ هر فرد یا سازمان سرمایه‌گذار توقع دارد که پس از مدتی مشخص، سرمایه خود بازگشت کرده و به سودآوری هم برسد؛ یک سرمایه‌گذاری، هنگامی می‌تواند سودده تلقی شود که سرمایه‌گذاران انتظار دریافت اصل و فرع بیشتری را داشته باشند؛ به‌عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران انتظار دریافت پولی بیش از مبلغ سرمایه‌گذاری را دارند که به این مفهوم، نرخ بازگشت سرمایه (Rate of Return) گویند؛ نرخ بازگشت سرمایه را با مخفف RoR و نماد i نشان می‌دهند (در برخی منابع، عبارت Rate of Investment و مخفف RoI نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد)؛ نرخ بازگشت سرمایه، یک شاخص کلیدی ارزیابی عملکرد اقتصادی (Key Performance Indicator – KPI) یا مقیاس مالی است که به‌منظور محاسبه‌ی سود پس از سرمایه‌گذاری، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ برمبنای این نسبت، می‌توان سود یا ضرر ناشی از سرمایه‌گذاری را با میزان هزینه‌های سرمایه‌گذاری قیاس کرد و صرفه‌ی اقتصادی پروژه یا میزان موفقیت پروژه را ارزیابی نمود. نرخ بازگشت سرمایه در حالتی که سرمایه‌گذاری برای مدت‌زمان یک‌سال باشد، بدین‌صورت تعریف می‌شود:

سرمایه اولیه / (سرمایه اولیه – اصل و فرع دریافتی) = نرخ بازگشت سرمایه

یا به‌عبارت دیگر:

سرمایه اولیه / سود = نرخ بازگشت سرمایه

می‌توان گفت نسبت سود حاصله به میزان سرمایه یا هزینه‌ای که برای یک کسب و کار، تجارت یا پروژه صرف شده است، تعریفی از نرخ بازگشت سرمایه است؛ گفتنی است که سود حاصل از سرمایه‌گذاری، صرفا به جنبه‌ی مالی محدود نمی‌شود، بلکه موارد غیر مالی همچون برندسازی را نیز در برمی‌گیرد، ولی به‌طور کلی و پیش‌فرض، منظور از نرخ بازگشت سرمایه غالبا سودآوریِ تجارت یا کسب و کار است. در این شاخص، هر چه عدد به‌دست آمده، بزرگ‌تر باشد، نشان‌دهنده‌ی این است که کسب و کار مربوطه، توانایی سوددهی بالاتری را دارد؛ لذا بر اساس این شاخص می‌توان بهترین کسب و کارها از نظر سوددهی را ارزیابی، رتبه‌بندی و انتخاب کرد. محاسبه‌ی نرخ برگشت سرمایه، همانند محاسبه نرخ بهره است؛ مفهوم نرخ بازگشت سرمایه، هنگامی مطرح می‌شود که سوددهی یک پروژه اقتصادی مدنظر باشد؛ نرخ بهره نیز برای هنگامی است که با مساله قرض گرفتن از بانک، تحت یک نرخ مشخص و باز پرداخت قرض به‌صورت‌های مختلف روبرو باشیم.

علیرضا محمودی فرد – مدرس درس اقتصاد مهندسی در دانشگاه و مشاور رئیس در امور تجارت و بازرگانی بین‌الملل مرکز خدمات مشاوره‌ای مدیریت و امور بازرگانی سپهر تجارت ایرانیان