تمرکزی بر موضوع جانشین‌پروری در سازمان – علیرضا محمودی فرد

طبق گزارش فرا اقتصاد بین الملل، یکی از موضوعات مهم برای دست‌یابی به چشم‌اندازهای سازمان‌ها، بحث جانشین‌پروری است؛ مکرر پیش می‌آید که افراد کلیدی از سازمان به‌دلایلی همچون تغییر شغل، پیشنهادهای مالی بهتر سازمان‌های دیگر، بازنشستگی، بیماری، وفات و … حذف می‌شوند؛ در این شرایط باید سازمان بتواند به مسیر خود در جهت درست و با سرعت مناسب و مطلوب ادامه دهد؛ لذا اهمیت جانشین‌پروری بیش از پیش حس می‌شود.

مقدمه

جانشین‌پروری، به فرآیند شناسایی و توسعه افراد مستعد در یک سازمان اطلاق می‌شود که به‌منظور آمادگی آن‌ها برای جانشینی در موقعیت‌های کلیدی و رهبری انجام می‌گیرد. این فرآیند برای تضمین تداوم و پایداری عملیات سازمان، بهبود عملکرد و افزایش کارایی مدیریتی بسیار حیاتی است. در این یادداشت به بررسی جنبه‌های مختلف جانشین‌پروری، مزایا، چالش‌ها و رویکردهای مؤثر در این زمینه پرداخته می‌شود.

۱. اهمیت جانشین‌پروری

جانشین‌پروری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنند که در صورت خروج ناگهانی کارکنان کلیدی، همیشه افرادی با مهارت‌های لازم برای پر کردن این موقعیت‌ها وجود خواهند داشت. این امر از بروز اختلالات در عملکرد سازمان، جلوگیری کرده و به حفظ ثبات و استمرار فعالیت‌های کلیدی کمک می‌نماید (Garr, 2016).

۲. فرآیند جانشین‌پروری

فرآیند جانشین‌پروری شامل چند مرحله کلیدی است:

شناسایی موقعیت‌های کلیدی: در این مرحله، سازمان‌ها باید تعیین کنند که کدام موقعیت‌ها اهمیت حیاتی برای ادامه عملیات دارند و نیازمند جانشینی هستند (Rothwell, 2010).

شناسایی استعدادها: پس از شناسایی موقعیت‌ها، باید افرادی که پتانسیل لازم برای پر کردن این موقعیت‌ها را دارند شناسایی شوند. این افراد معمولاً از کارکنان فعلی انتخاب می‌شوند که نشان‌دهنده مهارت‌ها، تجربیات و تعهدات لازم هستند.

توسعه و آموزشی: در مرحله بعد، برنامه‌های آموزشی و توسعه‌ای برای این افراد طراحی می‌شود تا آن‌ها را برای پذیرش نقش‌های جدید آماده کند. این برنامه‌ها ممکن است شامل آموزش‌های مرتبط با مدیریت، کارآموزی، یا مشارکت در پروژه‌های ویژه باشد (De Meuse et al., 2007).

ارزیابی و بازخورد: ارزیابی منظم عملکرد و ارائه بازخورد به کارکنان در طول فرآیند جانشین‌پروری، به بهبود مهارت‌ها و شناسایی نقاط ضعف کمک می‌کند (Hall, 2003).

۳. مزایای جانشین‌پروری

تداوم و ثبات: جانشین‌پروری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در صورت خروج ناگهانی مدیران یا کارکنان کلیدی، از آشفتگی و ناپایداری جلوگیری کنند.

افزایش انگیزه کارکنان: برنامه‌های جانشین‌پروری به کارکنان نشان می‌دهد که سازمان به توسعه حرفه‌ای آن‌ها اهمیت می‌دهد و این می‌تواند به ارتقاء رضایت شغلی و انگیزه‌های آن‌ها منجر شود (Brewster et al., 2016).

بهبود عملکرد سازمان: با آماده‌سازی مدیران آینده، سازمان‌ها قادر به بهبود عملکرد خود می‌شوند و از مزیت رقابتی برخوردار می‌شوند.

۴. چالش‌ها

مقاومت در برابر تغییر: گاهی اوقات کارکنان ممکن است در برابر تغییرات ناشی از جانشین‌پروری و ادغام شیوه‌های جدید مقاومت کنند.

نبود منابع کافی: تخصیص منابع مالی و انسانی برای برنامه‌های جانشین‌پروری ممکن است چالش‌برانگیز باشد. برخی سازمان‌ها قادر به تأمین بودجه و زمان مورد نیاز برای چنین برنامه‌هایی نیستند (Ammeter et al., 2002).

۵. رویکردهای مؤثر در جانشین‌پروری

استراتژی‌های مبتنی‌بر شایستگی: ایجاد پروفایل‌های شایستگی واضح برای موقعیت‌های کلیدی می‌تواند به شناسایی استعدادها کمک کند.

فرهنگ یادگیری: ترویج فرهنگ یادگیری مستمر در سازمان به تقویت برنامه‌های جانشین‌پروری و پیشرفت فردی کمک می‌کند.

بازخورد ۳۶۰ درجه: استفاده از سیستم‌های بازخورد ۳۶۰ درجه می‌تواند به بهبود توانمندی‌های کارکنان کمک کند و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را شناسایی نماید.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جانشین‌پروری یک فرآیند کلیدی برای هر سازمانی است که می‌خواهد به پایداری و رشد خود ادامه دهد. با شناسایی و توسعه استعدادها، سازمان‌ها می‌توانند از مزایای کلیدی برخوردار شده و از چالش‌ها و ریسک‌های مربوط به تغییرات ناگهانی جلوگیری کنند. به همین ترتیب، ایجاد یک فرهنگ مثبت و یادگیری درون سازمان می‌تواند به موفقیت این فرآیند کمک شایانی نماید.

با نگارش: علیرضا محمودی فرد – سردبیر پایگاه خبری تحلیلی کلام قلم